1. Meest relevante punten
  • Voor veel migranten is dementie een onbekende ziekte; zij komen dus niet snel met klachten of vragen hierover op het spreekuur.
    • Vergeetachtigheid wordt niet als klacht gezien om mee naar de huisarts te gaan. Vaak komen mensen met (onverklaarbare) lichamelijke klachten of stemmingsklachten als somberheid.
    • Mantelzorgers komen met psychosomatische klachten, oververmoeidheid.
    • Zonder diagnose kan veel schaamte heersen rond dementieklachten en de patiënt wordt dan van de buitenwereld weggehouden.
  • Dementie bij migranten neemt tweemaal zo snel toe als bij in Nederland geboren mensen, door vergrijzing van gastarbeiders uit de jaren ’60 en ’70, en door de hogere prevalentie van hart- en vaatziekten en Diabetes Mellitus in deze groep.
  • Verhoudingsgewijs maken evenveel mensen met een migratieachtergrond gebruik van verpleeghuiszorg als mensen met een Nederlandse achtergrond.
  • Overbelasting van mantelzorgers ligt hoog.

  • Risicofactoren voor dementie die relatief vaak voorkomen bij migrantenouderen:
    • Hart- en vaatziekten en Diabetes Mellitus
    • Een laag opleidingsniveau
  • In 2030 is 1 op de 3 65-plussers migrant in de vier grote steden.
  • Het aantal mensen met dementie zal als gevolg van de vergrijzing de komende jaren explosief stijgen. De toename van dementie is onder migranten relatief nog groter.
  • Alzheimer Nederland verwacht een toename van 114% van de groep migranten met dementie. Met 28.000 mensen in 2014 en een verwachte 60.000 migranten met dementie in 2030.
  • Er is tegelijk sprake van onderdiagnostiek. De diagnose dementie wordt bij oudere migranten in Nederland minder vaak gesteld in vergelijking met autochtone ouderen.
  • Mensen met dementie hebben gemiddeld een lager inkomen en leven vaker onder de armoedegrens dan 65-plussers.

Diagnostiek

  • De NHG standaard Dementie M21 is in april 2020 aangepast. Hierin wordt de RUDAS genoemd als screeningsinstrument voor de huisartsenpraktijk. In combinatie met de IQCODE geeft dit een betrouwbare indicatie voor dementie bij migranten. In vergelijking met de MMSE is RUDAS minder gevoelig voor opleidingsniveau en analfabetisme. In aanvulling op de NHG standaard Dementie M21 5.0 (april 2020)
  • De Cross Culturele Dementie screening, CCD, is een screeningsinstrument dat in de 2e lijn bij verschillende geheugenpoli’s gebruikt wordt. Deze test maakt gebruik van veel plaatjes en de instructie wordt gesproken in de taal van de patiënt. Er is een versie in het Turks, Marokkaans, Arabisch, Berbers, Hindoestaans en Sranantongo

Signaleren in de spreekkamer

  • Er is sprake van onderdiagnose van dementie bij migrantenouderen. Het is belangrijk om bij een consult met oudere migranten altijd alert te zijn op het voorkomen van dementie.
  • Mogelijke eerste signalen:
    • onverwachte problemen met medicatie/therapieontrouw
    • signalen van ruzie of onrust binnen de familie
  • Symptomen die u kunt toetsen om dementie bij migranten te herkennen:
    • alledaagse problemen oplossen, zoals hoeveel eten er gekocht moet worden
    • andere mensen niet vertrouwen
    • de weg vinden/zelfstandig naar buiten gaan
    • spreken en verstaan van de Nederlandse taal
    • spreken en woorden vinden in zijn/haar moedertaal
    • uitvoeren van bepaalde rituelen (zoals bidden)
    • het hebben van goede manieren
    • onthouden waar spullen in huis liggen
    • weten wanneer familieleden of vrienden voor het laatst op bezoek zijn geweest.
  • Met de tool SignaLeren is het mogelijk dementie te bespreken tijdens het consult. De tool bevat korte filmpjes (duur ongeveer 1 minuut) waarin signalen van dementie worden uitgebeeld. In het Turks, Marokkaans-Arabisch, Berbers en Nederlands. Voor veel migranten is het zien van de scènes prettig, omdat het herkenning oproept en daardoor dementie normaliseert en bespreekbaar maakt.
  • Bij mensen met een migratieachtergrond is voorlichting aan de omgeving vaak extra belangrijk, omdat men vaak geen voorbeelden heeft van mensen met dementie in het land van oorsprong.

Er zijn geheugenpoli’s met ervaring met migranten om patiënten te verwijzen voor diagnostiek:

Niet medicamenteus advies

  • Houd oog voor mantelzorgers die zeker bij migrantenouderen vaak zwaar belast worden, zie ook onderwerp Mantelzorg migrantenouderen. De zorg komt vaak op de schouders van 1 mantelzorger terecht. Ga vroegtijdig in gesprek over het delen van zorg. Vertel over de mogelijkheden van voorlichting over dementie en dementie-aanbod, lotgenotencontact, eHealth en andere ondersteunende instrumenten zoals een GPStracker.
  • Wijs mensen de weg, bijvoorbeeld hoe zij gebruik kunnen maken van casemanagement.
  • Adviseer zo nodig een telefonische dementiecoach: dementelcoach.nl
  • Maak iedere maand een vaste afspraak tot er casemanagement is aangesteld.
  • Inventariseer herhaaldelijk de zorgbehoefte.
  • Bij veel migranten zie je dat in de loop der jaren al veel handelingen over zijn genomen. De gedachte is dat de ouderen in de watten gelegd moet worden. Geef uitleg over het belang van activering. Houd rekening met mogelijke weerstand binnen de familie. Bied aan om mee te denken.
  • Advance care planning is belangrijk, waarbij rekening gehouden moet worden met beperkte gezondheidsvaardigheden en onbekendheid met dementie en de mogelijkheden van zorg en ondersteuning.
  • Pas de terugvraagmethode Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden weten de diagnose misschien niet goed op waarde te schatten. Is er voldoende ziekte-inzicht?

Voorlichting:

  • Geef bij voorkeur mondelinge uitleg ondersteund met beeldmateriaal, video’s/films.
  • In meerdere gemeenten zijn mensen uit verschillende migrantengemeenschappen opgeleid tot sleutelpersoon. De sleutelpersonen zijn voorlichter, bemiddelaar, adviseur en verkenner voor migranten met (kans op) dementie en hun mantelzorgers, zorgverleners en gemeente. : www.pharos.nl/training/sleutelpersonen-dementie-bij-migranten Alzheimer theehuizen (variant van Alzheimer Café) worden in sommige plaatsen georganiseerd voor Marokkaanse of Turkse mensen www.alzheimer-nederland.nl/regios. Kijk of er ook in jouw wijk een Alzheimer theehuis is.

dementie, vergeten, Alzheimer

  • Hootzen MM, Rozema N, Grondelle NJ van (2012). “Zorgen voor je ouders een manier van leven Een kwalitatief onderzoek onder mantelzorgers van Turkse, Marokkaanse en Surinaamse ouderen met dementie”.. Utrecht: Pharos
  • Alzheimer Nederland: Cijfers en feiten over dementie en allochtonen 28-03-2014
  • Verbeek-Oudijk D, Koper I (2021) “Het leven in een verpleeghuis. Landelijk overzicht van de leefsituatie, ervaren kwaliteit van leven en zorg van oudere verpleeghuisbewoners in 2019. SCP
  • Alzheimer Nederland (2021) Factsheet cijfers en feiten over dementie
  • Döpp et al., Dementiezorg voor Elkaar (2020) Cijfers over 2017 uit het landelijke Register Dementiezorg en Ondersteuning. Factsheet 1 -Achtergrondkenmerken van mensen met dementie
  • Berdai-Chaouni S, Van Thiel C, Vanmechelen, O (2020) Is iedereen welkom? Onderzoeksrapport van het leertraject cultuursensitieve zorg in de residentiële ouderenzorg. Karel de Grote Hogeschool & Kenniscentrum WWZ, Vlaanderen is zorg.