1. De meest relevante punten
  • Meer dan 3 miljoen Nederlanders hebben een andere moedertaal wat communicatie kan bemoeilijken.
  • Pas taalgebruik aan bij patiënten met taalbarrière: korte zinnen, tegenwoordige actieve tijd, geen beeldspraak.
  • LHV, NHG, KNMG e.a. hebben een kwaliteitsnorm opgesteld voor consulten met anderstaligen en de inzet van tolken; hierin staan overwegingen voor de keuze voor een professionele tolk.
  • Elke zorgverlener is in het kader van de WGBO verplicht de voorwaarden voor goede communicatie te optimaliseren, hieronder valt ook het inschakelen van een tolk.
  • De inzet van familie of vrienden als tolk kan leiden tot weglaten van relevante informatie bv vanwege schaamte of onvoldoende taalbegrip. Overweeg zeker bij beladen onderwerpen een professionele tolk.
  • Tolken voor asielzoekers kunnen gratis ingezet worden via het tolkenbureau LiveWords, 020-8202892.
  • Tolk levert uiteindelijk tijdwinst door beter wederzijds begrip.

  • Meer dan 3 miljoen Nederlanders hebben een andere moedertaal.
  • In 2018 (CBS) leven er in Nederland ruim 2,2 miljoen mensen van niet-westerse afkomst (13% van de bevolking). 1 Miljoen van hen zijn van de eerste generatie, en met name bij deze groep is vaak sprake van een taalbarrière. Daarnaast is er een groeiende groep migranten uit Oost-Europese landen van wie een groot aantal niet tot nauwelijks Nederlands spreekt.

Achtergrond en feiten

  • LHV, NHG, KNMG e.a. hebben in 2014 een kwaliteitsnorm opgesteld voor consulten met anderstaligen en de inzet van tolken. Hierin staan overwegingen voor de keuze voor een professionele tolk. Een zorgverlener die te maken heeft met een anderstalige patiënt schat in of de taalbarrière het verlenen van adequate verantwoorde zorg in de weg staat en schakelt zo nodig een (professionele) tolk in.
  • Voor kinderen is tolken erg belastend (parentificatie, schaamte bij gevoelige onderwerpen, school verzuim). Dit dient door de hulpverlener afgewezen te worden.
  • Een consult met tolk duurt langer, maar die tijd wint men ruimschoots terug door beter begrip en dus effectievere aanpak van het probleem.
  • De vergoeding voor tolk- en vertaaldiensten door VWS is per 1 januari 2012 beëindigd. De minister stelt patiënten zelf verantwoordelijk voor het machtig zijn van de Nederlandse taal.
  • Voor de vrouwenopvang blijft de subsidie voor tolk- en vertaaldiensten wel bestaan, evenals voor de mensen die nog in de asielprocedure zitten.
  • De meeste fondsen van huisartsen in achterstandswijken besloten om hun huisartsen een tegemoetkoming in de kosten te geven: zie hiervoor het fonds in uw regio.
  • TVCN sluit contracten af met huisartsen. Een telefonische tolk kost ongeveer 40 euro per consult (van 15 – 20 minuten).

 

  • Vaak probeert men te verbergen dat men informatie of instructies niet begrijpt:
    • Niet lastig of onbeleefd willen overkomen en dus niet vragen om uitleg.
    • Vriendelijk glimlachen terwijl achteraf blijkt dat het besprokene niet begrepen is.
  • Soms denkt ook de patiënt ten onrechte dat hij het gesprek goed kan volgen. Vraag zorgverlener: “Hoe gaat het met de opvoeding?” Moeder met baby, denkend dat de borstvoeding wordt bedoeld: “Heel goed, het gaat prima.”
  • Maak gebruik van de terugvertelmethode (teach back) om te checken of iets goed is begrepen. U kunt bijvoorbeeld vragen: “Om te checken”

  • moeite om klacht onder woorden te brengen
  • moeite met medicatie instructies en therapietrouw
  • moeite met schriftelijke informatie: lezen van folders en patiënten brieven
  • Deze symptomen kunnen ook veroorzaakt worden door laaggeletterdheid en/of lage gezondheidsvaardigheden (zie onderwerp Gezondheidsvaardigheden).

  • Overweeg bij anderstaligen of een tolk nodig is: de enige manier om te weten of uw patiënt u begrepen heeft is door hem te vragen wat u heeft verteld (teach back zie laaggeletterdheid).
  • Schakel een professionele tolk in tenzij het onderwerp eenvoudig en niet taboe-beladen is en een volwassen informele tolk aanwezig is én u zich ervan overtuigt dat deze u en de patiënt begrijpt.
  • Vraag welk niveau Nederlands patiënt heeft (dit weten sommige mensen vanuit de taalcursus voor inburgering), schakel bij niveau A1/A2 een tolk in (TVCN 0800-2555222).
  • Wees bewust van je eigen taalgebruik (maak een paar keer een geluidsopname, oefen met het uitleggen van één onderwerp op drie verschillende niveaus).
  • Pas je eigen niveau aan dat van de patiënt aan. Maak je eigen zinnen net zo lang als die van je patiënt, gebruik geen moeilijke woorden, spreek in de tegenwoordige tijd.
  • Gebruik geen beeldspraken of uitspraken als: “Nou, dat was zeker een afknapper”. Veel patiënten zullen geen idee hebben waar u het over heeft: ‘Vindt u mij knap’?
  • Gebruik visueel materiaal ter ondersteuning.
  • Overweeg het gebruik van digitale hulpmiddelen:
    • Denk aan vertaalapps zoals Google translate
    • Er zijn ook vertaalapparaatjes in de handel, zoals Travis
    • Er bestaat ook de “Health Communicator”. Dit is een digitaal communicatie hulpmiddel dat niet-Nederlandstalige en laaggeletterde patiënten anamnestische vragenlijsten biedt in 6 talen (Nederlands, Turks, Engels, Arabisch, Tarifit en Russisch), welke direct in het HIS verwerkt worden. Daarnaast biedt het voorlichtingsfilmpjes in verschillende talen.
  • Verwijs waar gewenst naar taalles in de wijk.
  • Kijk ook eens op www.zoschakeltueentolkin.nl

taalbarrière, anderstaligen, Nederlands als tweede taal (NT2), gezondheidsvaardigheden, tolk, vertalen, patiëntveiligheid, bezuinigingen, communicatie.