Psychose en schizofrenie bij mensen met een migratieachtergrond

Sociaalpsychologische factoren

Verschillende sociaalpsychologische factoren die samenhangen met migratie kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op schizofrenie en psychosen. Dit blijkt uit het volgende:

• Mensen die hun zijn land ontvlucht hebben een hoger risico op schizofrenie en andere niet-affectieve psychoses, dan mensen die om andere redenen naar een welvarend land zijn gemigreerd [7].
• Wonen in een buurt met veel mensen van de zelfde etnische achtergrond lijkt een beschermende werking te hebben tegen het ontstaan van psychosen [10].
• De manier waarop mensen met een migratieachtergrond hun eigen identiteit ervaren en waarderen, speelt een rol in de ontwikkeling van schizofrenie. Personen die zich niet of negatief identificeren met hun etnische achtergrond, hebben een verhoogd risico op schizofrenie terwijl een sterke etnische identiteit juist beschermend werkt. Bij adolescenten met een zwakke etnische identiteit bleek de kans op psychotische ervaringen twee keer zo groot, en de kans op hallucinaties zelfs drie keer zo groot [11].
• Beperkte beheersing van de Nederlandse taal kan het risico op een psychose vergroten [12].

Het gebruik van middelen zoals cannabis, cocaïne, LSD en amfetaminen kan bijdragen aan het ontstaan van schizofrenie en psychosen. Hoewel deze middelen de start van schizofrenie en exacerbatie van pre-existerende psychosen kunnen beïnvloeden, is er geen verband aangetoond tussen middelengebruik en de hogere bij bepaalde groepen mensen met een migratieachtergrond.

Onderzoek roept de vraag op of de verhoogde prevalentie van psychoses en schizofrenie onder sommige groepen met een migratieachtergrond mede verklaard kan worden door gebrek aan cultuur-sensitieve diagnostiek. Hierdoor bestaat het risico dat bepaalde symptomen onterecht als horend bij een psychose worden beoordeeld [13,14]. Het gebruik van diagnostische instrumenten die rekening houden met culturele contexten kan bijdragen aan een betrouwbaardere beoordeling. Een voorbeeld hiervan is CASH (= Comprehensive Assessment of Symptoms and History) versus CASH-CS (= cultuur-sensitieve versie).

Cultuur en de interpretatie van psychische klachten

• Culturele achtergrond speelt een belangrijke rol in hoe mensen hun klachten ervaren en hoe zij dit labelen (normaal vs. niet normaal). Dit geldt voor zowel patiënten als voor zorgverleners, cultuur beïnvloedt hoe patiënten bepaalde symptomen ervaren en benoemen en uiten, en voor zorgverleners hoe de symptomen worden geïnterpreteerd en beoordeeld. Zo kunnen ervaringen zoals trance of bezetenheid (door de duivel, door een djinn, of een geest), of het horen van stemmen en communiceren met overleden familieleden, in sommige culturen deel uitmaken van religieuze of spirituele tradities. Binnen de Nederlandse context kunnen deze uitingen echter onterecht worden geïnterpreteerd als hallucinaties of symptomen van een psychose. Het blijvende karakter van de ervaringen en effect op het dagelijks leven kan helpen differentiëren tussen cultuur en ziekte
• In veel culturen bestaan religieuze of spirituele verklaringen voor psychosen of schizofrenie. In het land van herkomst wordt vaak eerst hulp gezicht bij religieuze leiders, zoals imams, priesters, profeten, familieoudsten, traditionele genezers of spirituele begeleiders, voordat mensen een arts raadpleegt.
• De DSM-classificatie is gebaseerd op Europese psychiatrische kaders definieert wat als afwijkend gedrag wordt gezien binnen die context. In de meest recente versie, deDSM-5-TR is er meer aandacht voor culturele concepten van distress (cultural and psychiatric disorders). Deze term verwijst naar he besef dat ziektebeleving, ziektegedrag en symptomen cultureel beïnvloed kunnen zijn. Ook worden in de DSM-5 de geografische links van bepaalde syndromen genoemd zoals anorexia nervosa en binge-eating, die oorspronkelijk voornamelijk in het Globale Noorden voorkwamen en ‘koro’ wat alleen in Zuidoost-Azië voorkwam, waarbij men gelooft dat geslachtsorganen krimpen en in het lichaam verdwijnen met fatale gevolgen. [15]
• Het Trimbosinstituut heeft een cultuursensitief addendum ontwikkeld bij de multidisciplinaire richtlijn schizofrenie, waarin ook aandacht is voor het CASH-CS-model [16].

Cultuurgebonden, religieuze of alternatieve verklaringen voor wanen of hallucinaties

• Winti is een traditionele religie afkomstig uit West-Afrika en via de slavernij in Suriname terechtgekomen. Binnen Winti zijn zowel goedaardige als boosaardige krachten aanwezig.  Vooroudergeesten en winti’s worden geëerd en kunnen vergelding brengen bij het overtreden van spirituele regels.
• Brua, een Afro-Caribische religie die voorkomt op de Antillen, en rust op de pijlers van kruidengeneeskunde en magisch-religieuze rituelen. Deze rituelen worden gezien als zowel oorzaak en remedie voor psychische klachten.
• Het boze oog is een breed verspreid geloof waarbij men denkt dat iemand schade kan toebrengen door boze of jaloerse blikken. Vaak hangt het boze oog samen met vervloeking en bezetting door demonen. Dit geloof komt voor in het Middellandse Zeegebied (Turkije, Griekenland), maar ook in het Midden-Oosten, Zuidoost-Europa, Oost-Afrika, India en Zuid-Amerika en is niet gerelateerd aan een specifieke religie.
• Voodoo vindt zijn oorsprong in West-Afrika (met name in Togo en Benin) en nog wordt steeds actief beoefend in delen van Afrika en het Caribisch gebied.  Het combineert geloof in één schepper met verering van lagere goden, geesten en voorouders. Rituelen binnen voodoo kunnen dienen om genezing te bevorderen, bescherming te bieden of contact te maken met de spirituele wereld.
• Djinns, worden in de Koran beschreven als onzichtbare wezens die hulp kunnen bieden (goede djinns) of klachten kunnen veroorzaken (kwade djinns). Ze worden soms als bron gezien van psychiatrische symptomen.
• Binnen het christendom, vooral binnen evangelische en orthodoxe stromingen in het globale Zuiden en Oost-Europa, worden psychische klachten soms toegeschreven aan bezetenheid door de duivel. Behandeling kan bestaan uit gebed, rituelen met heilig water of andere religieuze handelingen.