Zorg voor mensen die asiel aanvragen

1. De meest relevante punten

  • Iemand die asiel aanvraagt (asielzoeker), vraagt in Nederland bescherming, wil erkend worden als vluchteling en is in afwachting van een verblijfstatus.
  • Iemand die asiel aanvraagt, verblijft in een opvanglocatie van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Het COA voorziet in basisvoorzieningen zoals onderdak, maaltijden en begeleiding.
  • Iemand die asiel aanvraagt heeft recht op vrijwel alle  zorg uit het basispakket, met uitzondering van IVF en geslachtsbevestigende behandelingen.
  • Regeling Medische zorg Asielzoekers (RMA healthcare) beschrijft op welke zorg mensen die asiel aanvragen, aanspraak kunnen maken. Voor hen geldt geen eigen bijdrage of eigen risico. Zij maken gebruik van zorg in natura. Voor meer informatie: www.rmasielzoekers.nl/ .
  • GezondheidsZorg Asielzoekers (GZA) verzorgt de huisartsenzorg op bijna alle COA-locaties, voor meer informatie zie: www.gzasielzoekers.nl. GZA is opgericht door Arts en Zorg.
  • Iemand die asiel aanvraagt, gaat via de doktersassistent of praktijkondersteuner (verpleegkundige) naar de huisarts.
  • Buiten openingstijden kan de landelijke praktijklijn van het GZA gebeld worden, tel.: 088-1122112 of mailen naar: welcome@gzasielzoekers.nl.
  • Bij een taalbarrière wordt het gesprek voeren met een tolk sterk aangeraden. Sinds januari 2025 verzorgt Global Talk de tolkendiensten voor personen met een COA-zorgnummer. Tolken zijn kosteloos beschikbaar via telefoon of video. Aanvragen kan via Tasnet of telefonisch: 088-2555222.

  • Mensen die een vluchtachtergrond hebben en mensen die asiel aanvragen, hebben vaker  psychische en lichamelijke problemen dan mensen zonder vluchtachtergrond of mensen die geen asiel aanvragen. Hoe langer de asielprocedure duurt en hoe langer het verblijf in een opvanglocatie, hoe groter het risico op gezondheidsklachten. Met name de psychiatrische problematiek neemt dan toe. Vooral psychiatrische problematiek zoals angststoornissen, depressieve klachten en posttraumatische stressstoornis (PTSS), neemt dan toe. Door trauma, onzekerheid en langdurige stress is het risico op suïcide verhoogd.
  • Deze groep heeft een slechtere algemene gezondheid, en een verhoogde kans op bepaalde lichamelijke aandoening zoals diabetes.
  • Er komen vaker ongewenste zwangerschappen voor, meer complicaties tijdens de  zwangerschap en een hogere perinatale sterfte.
  • Tuberculose komt vaker voor. Hierop wordt systematisch gescreend.
  • Kinderen die asiel aanvragen lopen extra gezondheidsrisico’s, zoals:
    • Ondergewicht en voedingsdeficiënties
    • Slechte mondgezondheid, gehoor- en visusproblemen
    • Grotere kans op congenitale, nog niet ontdekte HIV infectie
    • Tekenen van parentificatie: het overnemen van ouderlijke rollen
    • Gedragsproblemen

  • Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) is verantwoordelijk voor de opvang van mensen die asiel aanvragen. Het COA biedt ook een niet-medische gidsfunctie: zij wegwijzen mensen naar passende de zorgvoorzieningen.
  • GZA heeft op vrijwel alle COA-opvanglocaties een gezondheidscentrum waar men terecht kunnen voor een afspraak met een zorgprofessional zoals doktersassistent, verpleegkundige, praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ) of huisarts.
  • Iemand die asiel aanvraagt, kan via de landelijke praktijklijn een afspraak maken met zijn/haar huisarts of een andere zorgverlener. Telefoon : 0881-122112, e-mail: welcome@gzasielzoekers.nl. Buiten openingstijden van het gezondheidscentrum is deze praktijklijn ook bereikbaar voor medische vragen.
  •  Het medisch dossier wordt bijgehouden in het Huisarts Informatie Systeem (HIS), zodat continuïteit van zorg gewaarborgd blijft.

  • Huisartsenzorg aan mensen die asiel aanvragen wordt meestal geleverd  door huisartspraktijken die in opdracht van het GZA werken. Voor acute medische hulp buiten kantooruren is de huisartsenpost verantwoordelijk voor de zorg.
  • Bij een taalbarrière wordt het gesprek voeren met een tolk sterk aangeraden. Aanvragen van een tolk kan via Global Talks 088 – 2555222 (voorheen LiveWords). Tolkendienst is kosteloos bij vermelding van het COA zorgnummer bij de aanvraag.  Tolkendiensten voor personen met een COA-zorgnummer. Aanvragen kan via Tasnet of telefonisch via Global Talks: 088 – 2555222.
  • Wees alert op psychische klachten, met name PTSS, angst en depressieve klachten, die vaak gerelateerd zijn aan oorlog, geweld en vluchtervaringen. De klachten worden niet altijd genoemd, vraag hier daarom actief naar.
  • Realiseer u dat veel vrouwen (en soms mannen) seksueel geweld hebben meegemaakt. Probeer dit in het gesprek zorgvuldig en respectvol te bespreken.
  • Denk aan HIV en TBC, ook bij kinderen. Screening op TBC vindt standaard plaats bij aankomst in Nederland.
  • Veel mensen die asiel aanvragen hebben negatieve ervaringen met autoriteiten. Investeer  in een vertrouwensrelatie door interesse te tonen in hun achtergrond en levensverhaal. Het Cultureel interview kan hierbij helpen, zie www.pharos.nl/infosheets/het-culturele-interview
  • Als een statushouder zich in wil schrijven in uw praktijk, kunt u het medische dossier opvragen bij GZA via: www.gzasielzoekers.nl/ikbenprofessional/praktischeinformatie/medischegegevensopvragen
  • Medische aspecten kunnen soms een rol spelen in de juridische asielprocedure of bij het verkrijgen van een medische vergunning voor verblijf:
    • Psychische of lichamelijke klachten kunnen invloed hebben op het vermogen om een consistent asielrelaas te geven. Littekens of restverschijnselen kunnen dienen als medisch steunbewijs. Het Instituut voor Mensenrechten en Medisch Onderzoek (iMMO) kan onafhankelijk onderzoek doen (www.stichtingimmo.nl).
    • Naast de asielprocedure kunnen mensen een verblijfsvergunning krijgen vanwege de behandeling die zij in Nederland krijgen  voor een ernstige aandoening. Dit is geregeld in art. 64 van de Vreemdelingenwet. In deze medische procedure beoordelen artsen van het Bureau Medische Advisering (BMA) van de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND), op basis van verstrekte informatie of de medische aspecten ernstig genoeg zijn voor toekenning. Dit gebeurt alleen als er sprake is van een ziekte die onbehandeld en binnen 3 maanden tot overlijden of ernstig functieverlies en behandeling in het land van herkomst niet beschikbaar of toegankelijk is.
    • Mensen kunnen op grond van art. 64 procedure een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen voor de behandeling van een acute ziekte, of als men niet kan reizen door ziekte. Bijvoorbeeld tijdens de behandeling voor TBC of voor opname in de psychiatrie.
    • Wanneer u als huisarts vermoedt dat er sprake is van een levensbedreigende aandoening of een urgente behandeling, kunt u uw patiënten adviseren om hun advocaat een procedure te starten. Veel advocaten en patiënten waarderen het als u uw medische overwegingen schriftelijk vastlegt.Beperk uw verslag tot medische informatie: beschrijf feitelijk de diagnose, prognose en gevolgen van het staken van behandeling. Spreek geen oordeel uit over de verblijfsstatus of juridische aspecten; dit valt buiten uw rol als behandelaar.

Mensen die asiel aanvragen, COA, AZC, IND, BMA, Arts en Zorg, GZA, RMA, medische aspecten, juridische procedure, asielprocedure, mensen met een vluchtachtergrond