1.  De meest relevante punten

  • Migranten lopen iets meer risico op seksueel geweld. Bij seksuele intimidatie kan daar geen uitspraak over gedaan worden Uit recente cijfers van het WODC blijkt bijvoorbeeld dat Nederlanders met een migrantenachtergrond juist minder huiselijk en seksueel geweld rapporteren.
  • Vrouwen lopen meer risico op slachtofferschap van seksueel geweld en mannen zijn vaker pleger.
  • Schaamte en onbekendheid met / angst voor het zorgsysteem, waaronder de meldcode, speelt in veel culturen een grote rol. Hierdoor kunnen vrouwen en mannen met een migratie achtergrond nog moeilijker dan autochtone Nederlanders praten over seksueel geweld. Daarnaast wordt dit bemoeilijkt door sociale druk van de omgeving en de angst om de familie-eer aan te tasten.
  • In sommige culturen kan er sprake zijn van genderongelijkheid, waarbij vrouwen en vrouwelijkheid lager wordt gewaardeerd dan mannen en mannelijkheid en er sprake kan zijn van dubbele moraal. Hiervan is ook sprake als mensen lager gewaardeerd worden wanneer ze zich niet gedragen zoals de heersende genderrol voorschrijft. Bijvoorbeeld mannen die zich vrouwelijk gedragen of LHBTI personen.
  • Zowel mannen als vrouwen denken nogal eens dat seksueel geweld een gerechtvaardigde reactie van de man is op gedrag van de vrouw dat hij uitdagend of onwenselijk acht en niet zou voldoen aan de normen m.b.t. vrouwelijkheid.
  • Een scheiding of beëindiging van een relatie kan het geweld verergeren en zelfs fataal worden.
  • Het betrekken van zorgverleners met een migratieachtergrond, migrantenorganisaties en sleutelpersonen kan erg helpen bij patiënten die (mogelijk) geweld ondergaan. Let wel op dat de sekse van de hulpverlener kan uitmaken. Vrouwen hebben jv. eerder behoefte om in gesprek te gaan met een vrouwelijke hulpverlener en omgekeerd.
  • Jongeren met een migrantenachtergrond kunnen te maken krijgen met online seksuele intimidatie en daar in vergelijking met Nederlanders zonder migratieachtergrond meer last van krijgen. Vormen van online seksuele intimidatie zijn o.a. exposen of shame-sexting.
  • Zie de informatie over huiselijk en partnergeweld.

Seksuele intimidatie

  • Het kan in vele vormen voorkomen zoals: intieme vragen stellen over het privé leven, ‘met de ogen uitkleden’, voorstellen om seks te hebben of een vorm van chantage bv. via social media en webcam. Het kan in vele situaties voorkomen, bv. op straat, in de winkel en op het werk.
  • Mensen met een migratieachtergrond praten soms minder over seksualiteit. Hierdoor weten ze niet altijd wat hun eigen wensen en grenzen zijn en kunnen ze dat dus ook niet goed aangeven bij de ander. Dit belemmert hun eigen seksueel genot, maar ook wat wel of niet als overschrijdend wordt ervaren.
  • Gevolgen van seksuele intimidatie: Het kan mensen belemmeren in hun bewegingsvrijheid, zodat ze niet meer op straat durven te lopen, naar school durven te gaan, besluiten ontslag te nemen op het werk of seksuele/relationele problemen ervaren.

Seksueel misbruik

  • Seksueel misbruik van kinderen binnen de familie komt veel voor; per jaar worden naar schatting 4700 kinderen in Nederland daar het slachtoffer van. In migrantenfamilies komt seksueel misbruik van kinderen net zo vaak voor als in autochtone families. Door het taboe rondom seksualiteit is seksueel misbruik binnen veel migrantengroepen nog moeilijker bespreekbaar.
  • Binnen gesloten collectieve gemeenschappen zijn familieleden soms wel op de hoogte van het misbruik, maar weten zij niet hoe ze het onderwerp kunnen aankaarten en het misbruik kunnen stoppen. Schuld, schaamte en eergevoelens spelen daarbij een grote rol. De angst voor de dader heeft hier ook mee te maken. Angst dat hij of zij wraak neemt als het slachtoffer in de openbaarheid treedt, dat het misbruik zal toenemen, of dat de dader mogelijk meer slachtoffers gaat maken, bijvoorbeeld zusjes of broertjes. De verantwoordelijkheid voor de eer van de familie en het collectieve zwijgen kunnen ervoor zorgen dat het slachtoffer in een isolement raakt en geen hulp zoekt. Ook weten veel slachtoffers niet waar ze hulp kunnen vinden of sluit de reguliere hulp niet aan bij de behoeften van de slachtoffers.
  • Seksueel misbruik heeft vaak ernstige gevolgen voor het verdere leven van slachtoffers, zowel lichamelijk, psychisch als emotioneel. Veel slachtoffers hebben last van meerdere klachten tegelijkertijd. Vaak (buik)pijn, eetstoornissen, moeheid, slapeloosheid, angst en depressieve klachten, moeite met ervaren en stellen van grenzen en een beschadigd zelfbeeld. Ook komen tienerzwangerschappen vaker voor bij misbruikte meisjes.

Eergerelateerd geweld

  • In sommige gesloten gemeenschappen bestaan strenge regels hoe mannen/ jongens en vrouwen/ meisjes zich behoren te gedragen. Zo moeten vrouwen zich kuis gedragen, kleden en moeten ze maagd blijven tot het huwelijk. Ze mogen geen aanleiding geven tot roddel; dit geldt ook voor getrouwde vrouwen. Anders wordt de familie-eer geschonden.
  • De man heeft tot taak die eer te bewaken en deze zo nodig te herstellen.
  • Families kunnen zich gedwongen voelen om een geschonden eer te herstellen of te zuiveren; eergerelateerd geweld. Dit kan een uitgaansverbod zijn, opsluiting, terugsturen naar het herkomstland of dwingen om te trouwen. Soms zelfs verstoting of moord; de eerwraak.
  • Vooral jonge vrouwen zijn slachtoffer. Bij een dodelijk afloop zijn dit zowel mannen en vrouwen. Ook jongens of mannen kunnen slachtoffer worden, bijvoorbeeld omdat de familie hun partner niet accepteert omwille van culturele, politieke of religieuze achtergrond. Dit geldt ook voor LHBTI personen.
  • De gemiddelde leeftijd van vrouwelijke slachtoffers ligt rond de 28 jaar en bij mannelijke slachtoffers is dat rond de 35 jaar.
  • Eerzaken spelen zich voornamelijk af in gemeenschappen met een migratieachtergrond (meeste gevallen in Turkse, Marokkaanse of Syrische context).
  • Bij eergerelateerd geweld zijn vaak meerdere daders en worden meerdere mensen vervolgd voor medeplichtigheid (i.t.t. huiselijk geweld); moeder vertelt bv. op welke tijd de dochter waar aanwezig is, vader koopt een wapen en zoon voert de eerwraak uit.
  • Sommige vrouwen zien gedwongen huwelijk, verstoting of moord als noodlot en denken dat zelfmoord de enige uitweg is.
  • Eergerelateerd geweld is in Nederland strafbaar. Er is een landelijke standaard afgesproken voor vroegherkenning en behandeling van dit soort zaken bij de politie.

Online seksueel geweld

  • Exposen of shame-sexting: het verspreiden van intiem beeldmateriaal (vergezeld van persoonsgegevens) via sociale media om de afgebeelde persoon te schande te maken bij haar of zijn sociale omgeving. Het beeldmateriaal kan bestaan uit seksvideo’s, naaktfoto’s of foto’s waarop het slachtoffer (vooral jonge vrouwen) schaars gekleed is. Slachtoffers van exposen kunnen ernstige reputatieschade en daardoor psychische problemen oplopen en zelfs suïcidaal

Discriminatie van homoseksuelen

  • Homo- en biseksualiteit is van alle tijden en culturen. Er wordt in iedere cultuur anders mee omgegaan. In veel landen wordt gedacht dat homoseksualiteit hetzelfde is als pedoseksualiteit of verkrachting. In veel talen is er voor beide begrippen maar één woord. Men kan hierdoor niet begrijpen waarom Nederlanders begrip vragen voor ‘deze praktijken’. Ook denkt men dat homoseksualiteit alleen met seksuele handelingen te maken heeft en niets met gevoelens van genegenheid of verliefdheid.
  • Daarbij is in veel landen onbekend dat vrouwen ook homoseksuele relaties kunnen aangaan.
  • Biseksualiteit is vaak een onbekend begrip.
  • Personen met homoseksuele gevoelens kunnen te maken krijgen met geweld vanuit de familie. De familie kan vinden dat de familie-eer of de goede naam van de familie geschonden is. De familie wil voor de buitenwereld geheimhouden dat binnen hun familie homoseksualiteit voorkomt. Men dwingt dan degene met homoseksuele gevoelens/ contacten tot trouwen, of om een genezingsritueel te ondergaan. Mishandelen of opsluiten komt ook voor. Dit is dan een vorm van eergerelateerd geweld.

Gedwongen prostitutie

  • Onder gedwongen prostitutie/ seksuele uitbuiting wordt verstaan het verplicht verlenen van seksuele diensten in ruil voor geld, hulp of goederen.
  • Migranten/ vluchtelingen/ illegalen komen soms uit een moeilijke en traumatische situatie of bevinden zich er nog in. Dan is het risico op misbruik zoals gedwongen prostitutie groot. Mensensmokkel is er een voorbeeld van.
  • Mensenhandelaars stellen meestal op een informele manier een afbetalingsplan op. Het gaat om grote sommen geld. Om dat te kunnen betalen, werken veel mensen zwart in bv. massagesalons, prostitutiehuizen, restaurants, tuinbouw, fruitteelt, bouwsector of als dienstmeid of au pair. Vaak voor een erbarmelijk loon en onder slechte omstandigheden.
  • Slachtoffers van mensenhandel zonder verblijfsvergunning durven om die reden vaak geen hulp te zoeken. Voor deze vrouwen is de B9 regeling van belang (hoofdstuk B9 uit de vreemdelingencirculaire, bedoeld voor slachtoffers en getuigenaangevers van mensenhandel). Het doel van deze regeling is slachtoffers van mensenhandel in staat te stellen aangifte te doen door de dreiging van onmiddellijke uitzetting weg te nemen. Het geeft recht op bedenktijd van 3 maanden, waarin het slachtoffer in alle rust kan besluiten al dan niet aangifte te doen. De verwijdering uit Nederland wordt gedurende deze periode opgeschort.
  • Aan het recht op aangifte is gekoppeld het recht op een tijdelijke verblijfsstatus (gedurende en ten behoeve van de strafrechtelijke procedure) en het recht op opvang en medische zorg.
  • Vrouwen jonger dan 18 jaar kunnen in de jeugdprostitutie belanden. Dit kan bijvoorbeeld door tussenkomst van een loverboy. Dit kan ook als gevolg van online seksuele intimidatie; jonge meiden worden gechanteerd met seksueel getint beeldmateriaal van hen. Nederlanders met een migratieachtergrond zijn vaak meer chantabel dan Nederlandse meiden zonder migratie-achtergrond vanwege de geldende kuisheidsnormen en de geldende familie-eer.
  • Wet- en regelgeving: In Nederland is prostitutie toegestaan voor vrouwen boven de 18 jaar en afkomstig uit een land van de Europese Unie of met een verblijfsvergunning. Iedere prostituee moet in het bezit zijn van een werkvergunning. Jeugdprostitutie (meisje/ jongen jonger dan 18 jaar) is strafbaar. Dit geldt zowel voor exploitanten als voor de klanten die gebruik maken van minderjarige prostituees.

  • De meeste slachtoffers van geweld vertellen hierover niet uit zichzelf maar blijken vaak wel met klachten bij de huisarts te zijn geweest, in de hoop dat er naar gevraagd wordt.
  • Het wordt over het algemeen gewaardeerd als de huisarts rechtstreeks vraagt of er sprake is van geweld. Soms kan het helpen een sleutelpersoon te consulteren of bij het gesprek uit te nodigen.
  • Slachtoffers van geweld hebben vaak meer lichamelijke klachten, zoals moeheid, slapeloosheid en depressieve klachten. Bij seksueel geweld vaak buikpijn en eetstoornissen. Wees hier alert op.
  • Het gebruik van begrijpelijk beeldmateriaal kan helpen bij het bespreekbaar maken. Gebruik het beeldverhaal Dounia praat en overwint. Met deze eenvoudige voorlichtingsfolder kan je:
  1. Informatie geven aan migranten over seksueel misbruik binnen de familie.
  2. Informatie geven over hoe slachtoffers van seksueel misbruik over hun ervaringen kunnen praten.
  3. Tips geven hoe familie, vrienden, kennissen er kunnen zijn voor slachtoffers
  • Bespreek met de patiënt of zij/hij op dit moment veilig is en wat zij/hij wil doen.
  • Bij elke vorm van huiselijk geweld en kindermishandeling dien je als professional de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling te gebruiken. Voor schadelijke praktijken, waaronder eergerelateerd geweld, huwelijksdwang, vrouwelijke genitale verminking en verborgen vrouwen, kunnen andere stappen gelden vanwege het specifieke karakter van dit type geweld.[i]
  • Vanwege het belang van de familie en risico op sociale uitsluiting is vertrekken naar een opvanghuis vaak geen optie voor vrouwen met een migratieachtergrond. Er zijn in de meeste plaatsen specifieke organisaties voor vrouwen met een migratieachtergrond die geweld ervaren.
  • Verwijs naar organisaties voor opvang en begeleiding van slachtoffers van geweld.
  • Betrek Veilig Thuis.
  • Neem contact met het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld (LEC EGG). Deze organisatie is een vraagbaak over eergerelateerd geweld zoals eerwraak. Het onderzoekt en analyseert gevallen van eergerelateerd geweld.
  • Dreigt eerwraak: raadt slachtoffer aan te vluchten naar vertrouwenspersoon of vrouwenopvang.
  • Gebruik de toolkit ‘Seksueel misbruik in migrantenfamilies’, die hulpverleners ondersteunt binnen reguliere instanties, zoals Veilig Thuis en lokale GGD’en, die in samenwerking met migrantenzelforganisaties seksueel misbruik aan de orde willen stellen.
  • Neem contact op met Pharos voor advies en het betrekken van sleutelpersonen.
  • Zie 5. Adressen en organisaties ter ondersteuning.

Geweld is niet gewoon
Inhoud Animaties over huiselijk geweld, seksuele intimidatie, gedwongen prostitutie, eergerelateerd geweld en discriminatie van homoseksuelen. Ontwikkeld voor asielzoekers en vluchtelingen.
Taal Nederlands
Bron Pharos (2015)

Dounia praat en overwint
✔ Eenvoudig
Inhoud Beeldverhaal over seksueel misbruik
Taal Nederlands
Bron Pharos (2015)

Let’s talk about it
Inhoud Filmpje waarin jongeren uit Malawi praten over het tegengaan van seksueel geweld
Taal Engels
Bron Rutgers (2011)

seksuele intimidatie, gedwongen prostitutie, partnergeweld, eergerelateerd geweld discriminatie homoseksuelen, meldcode, vreemdelingenrecht, mensenrechten, eerwraak, tijdelijk huisverbod, vreemdelingencirculaire, verblijfsvergunning